مدیریت ریسک آزمایشگاه ها با شرکت در آزمون های مهارت

مدیریت ریسک در آزمایشگاه به معنای شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک های (چالش ها و فرصت ها) مرتبط با فعالیت های آزمایشگاهی است که می توانند بر کیفیت و اعتبار خدمات آزمایشگاهی تأثیر بگذارند. علیرغم اینکه در مفهوم ریسک، هم معنای مثبت و هم منفی نهفته است، غالبا در استاندادر  ISO/IEC 17025:2017 از ریسک به عنوان احتمال وقوع یک خطر (جنبه منفی) و تأثیرات آن بر کیفیت نتایج آزمایشگاهی نام برده می شود.

مفهوم ریسک بطور صریح در ویرایش ۲۰۱۷ استاندارد ISO/IEC 17025  به این استاندارد وارد شده است. اگر چه در ویرایش های پیشین این استاندارد نیز  بصورت تلویحی به این مفهوم در بندهای اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی، ممیزی داخلی، برنامه تضمین کیفیت نتایج و… اشاره شده بود.

آزمون مهارت آزمایشگاهی، یک نوع از مقایسات بین آزمایشگاهی است که به منظور ارزیابی عملکرد فنی و شایستگی یک آزمایشگاه در انجام یک آزمون، توسط یک مرجع بی طرف و مستقل انجام می شود. در این روش، نتایج یک آزمایشگاه با نتایج یک آزمایشگاه مرجع و یا سایر آزمایشگاه های شرکت کننده در آزمون مقایسه و تحلیل می شوند. آزمون مهارت آزمایشگاهی، بخشی از سیستم تضمین کیفیت آزمایشگاه و یکی از الزامات استاندارد ISO/IEC 17025:2017 است. از آنجا که شرکت در آزمون مهارت تنها روش کاملا مستقل تضمین کیفیت نتایج در آزمایشگاه می باشد، از آن همواره بعنوان یکی از ابزارهای موثر در مدیریت ریسک های مرتبط با آزمایشگاه نام می برند زیرا:

• با تحلیل نتایج آزمون مهارت، می توان عواملی که ممکن است منجر به خطا، گرایش یا اختلاف عمده در نتایج آزمایشگاه شود، را شناسایی و رفع کرد. این عوامل می توانند شامل نوسانات در روش آزمون، دقت و صحت تجهیزات، کیفیت مواد مصرفی، مهارت و آموزش کارکنان، عدم قطعیت اندازه گیری و غیره باشند.

• با شرکت در آزمون مهارت، می توان عملکرد آزمایشگاه را با روش های کمی و معتبر آماری و مقایسه با آزمایشگاه های مشابه ارزیابی کرد. این ارزیابی می تواند به بهبود فرآیند ها، روش ها و دستورالعمل های آزمون، تعیین دقت و درستی روش آزمون و عدم قطعیت آن، افزایش سطح آگاهی و شناسایی نیازهای آموزش کارکنان و غیره منجر شود.

• آزمون مهارت آزمایشگاهی یک ابزار موثر برای افزایش اعتماد و رضایت ذی نفعان آزمایشگاه است. با شرکت در آزمون های مهارت، می توان شایستگی فنی آزمایشگاه را نشان داد. این امر می تواند به افزایش اعتماد و رضایت کارکنان، مدیریت و مشتریان خدمات آزمایشگاهی، نهادهای تایید صلاحیت و مراجع قانونی کمک کند.

• آزمون مهارت می‌تواند به افزایش هماهنگی و یکسان‌سازی روش‌ها و دستگاه‌های آزمایشگاهی بین آزمایشگاه‌های مختلف کمک کند و بخصوص ارزیابی در طول زمان از کارکنان فنی یا روش آزمون بکارگرفته شده در یک آزمایشگاه به عمل آورد.

با این وجود، برنامه ریزی برای شرکت در آزمون مهارت نیز خالی از ریسک نیست! زیرا این روش نیز دارای برخی محدودیت‌ هاست مانند:

• هزینه و زمان بالای اجرای آزمون مهارت و ارزیابی نتایج
• عدم وجود آزمون مهارت مناسب برای برخی از روش‌ها و پارامترهای آزمایشگاهی
• عدم دسترسی به نمونه‌های مرجع با کیفیت و معتبر
• عدم وجود/ عدم دسترسی به مرجع برگزار کننده مستقل و معتبر برای برگزاری آزمون مهارت

شرکت شیمی دانان ویرا برای مدیریت این ریسک ها به عنوان برگزار کننده آزمون مهارت، سه خدمت را در این حوزه به مشتریان ارائه می دهد:

الگوهای برنامه ریزی شده یا  Pre-planned Schemes

در نیمه دوم هرسال فرم پیش ثبت نام برای الگوهای سال آتی در اختیار آزمایشگاه ها قرار می گیرد و براساس ابراز تمایل آزمایشگاه ها به برگزاری الگوهای پیشنهاد شده، الگوها برای سال آینده برنامه ریزی شده و در ابتدای هر سال تقویم آن سال منتشر می شود. با توجه به اینکه اغلب نمونه های مورد استفاده در آزمونهای مهارت ویرا، وارداتی هستند، ممکن است تغییراتی در تقویم برگزاری رخ بدهد به همین دلیل تقویم بصورت ماهانه بازنگری شده و در وبسایت قرار داده می شود.

الگوهای دارای اسپانسر یا  Sponsored Schemes

این نحوه برگزاری برای واحدهای تضمین کیفیت سازمان­ هایی مناسب است که آزمایشگاه­ های چندگانه دارند یا سازمان­ هایی که هم­زمان آزمون­های خود را به چندین آزمایشگاه برونسپاری می­کنند. ثبت نام در الگوهای دارای اسپانسر با هماهنگی اسپانسر انجام می شود.

الگوهای سفارشی یا Custom Schemes

این خدمت، یک طرح‌ آزمون مهارت سفارشی است که برگزاری آن بنا به درخواست گروهی از آزمایشگاه‌ها، کارفرمایان، انجمن­ ها و آزمایشگاه ­های یک گروه صنعتی سازماندهی می­شود و اهداف و نیازهای خاص ذینفعان آن گروه را در نظر می‌گیرد. ثبت نام در این الگوها از طریق ارجاع نماینده متقاضیان (مثلا  انجمن) معمولا همراه با تخفیف قابل توجه خواهد بود.